Kary umowne jako koszt uzyskania przychodu

Przepisy ustaw PIT i CIT wyłączają z kosztów podatkowych wydatki poniesione na zapłatę kar umownych z określonych tytułów. (art 23. ust. 1 pkt 19 PIT i 16 ust 1 pkt 22 CIT).
Wyłączenie z kosztów dotyczy kar z tytułu wad towarów, robót i usług oraz kar za zwłokę w usunięciu wad towarów, robót i usług.
Organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych stosują rozszerzającą wykładnię przepisu – opartą przykładowo o wadliwą interpretację przepisów art. 483 i 484 kodeksu cywilnego – które dotyczą generalnie niewykonania zobowiązania lub jego wadliwego zobowiązania.
Organy wadliwie twierdzą, iż opisane w ww. przepisach CIT i PIT odnosi się do każdego przypadku nienależytego wykonania obowiązków podatnika wynikających ze stosunku obligacyjnego, za które ponosi on odpowiedzialność, niezależnie od charakteru i zakresu tej odpowiedzialności.

Wskutek takiej wadliwej wykładni organy podatkowe wyłączają z kosztów podatkowych m.in.: 

kary za nieterminowe wykonanie przedmiotu umowy (zatem przedmiot wolny od wad, wykonany po terminie) – np. interpretacja Dyrektora KIS z dn. 11 września 2019 r. 0112-KDIL3-1.4011.198.2019.1.KF 
- kary za odstąpienie od umowy przez podatnika (trudno poszukiwać tutaj racjonalnego związku z wadami) – np. interpretacja Dyrektora KIS z dn. 19 lutego 2020 r. 0115-KDIT3.4011.516.2019.2.AW
  Nieprawidłowość takich stanowisk potwierdzają sądy administracyjne.

Kara umowna za odstąpienie przez podatnika od nieopłacalnej umowy

Możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych kary za odstąpienie od umowy przez podatnika potwierdził m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dn. 21 października 2020 r. sygn. I SA/Gd 407/20.
Sąd, uchylając interpretację indywidualną (Dyrektora KIS 0115-KDIT3.4011.516.2019.2.AW), która nie uznawała za koszt podatkowy kary umownej za odstąpienie od umowy wyjaśnił, że: 

przepisy wyłączają z kosztów tylko ściśle określone kategorie kar (z tytułu wad i zwłoki w ich usunięciu). Odstąpienia od umowy nie można uznawać za wadę w wykonaniu umowy.
Przedsiębiorca odstępując od nierentownej umowy i płacąc karę, w ogólnym rozrachunku osiągnie więcej korzyści, niż pozostając przy realizacji nieopłacalnej umowy, powiększającej jedynie straty przedsiębiorcy.
Na gruncie ustawy podatku dochodowym brak jest normy, która pozwalałaby definiować wadę inaczej niż definiuje ją kodeks cywilny.
Wyłączenie z art 23. ust. 1 pkt 19 PIT i 16 ust 1 pkt 22 CIT zdarzeń spowodowanych wadliwością, w tym z tytułu wykonania usługi lub wad towaru- zatem zaistnienie wady jest w tym przypadku podstawową przyczyną eliminacji kar umownych z kosztów podatkowych. Przepis ten nie obejmuje przypadków odstąpienia od umowy. K
Ustawodawca wyraźnie odróżnia terminy “wada” i “opóźnienie” oraz nadaje im różne znaczeń. Tym samym, błędne jest ich utożsamianie przez organ interpretacyjny na tle przepisu ustawy podatkowej.

Kara umowna za opóźnienie w wykonaniu umowy

Możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych kary umownej za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy potwierdził m.in Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dn. 6 marca 2019 r. sygn. I SA/Po 1000/18.
Uchylając interpelację zaskarżoną przez podatnika Sąd podkreślił, ze art. 16 ust. 1 22 CIT nie wyłącza z kosztów wszystkich kar umownych, ale jedynie ściśle określone kategorie kar umownych (co potwierdzał także NSA m.in. w wyroku z 17 stycznia 2012 r. II FSK 1365/10). Sąd wyjaśnił, iż wyłączeniem z art. 16 ust. 1 pkt 22 CIT nie są objęte m.in. kary za nieterminowe wykonanie umowy z przyczyn, za które podatnik nie ponosi odpowiedzialności.

Podsumowując

Kwoty kar umownych nie są w sposób generalny wyłączone z kosztów podatkowych – wyłącznie obejmuje jedynie ściśle określone kategorie kar.Organy podatkowe przyjmują jednak niekorzystne dla podatników stanowiska, jednak sądy administracyjne zwykle sprzeciwiają się takim poglądom.
Jeśli mają Państwo wątpliwości co do możliwości ujęcia w kosztach podatkowych kar umownych – zapraszamy do kontaktu.